Domy w stylu nowoczesnym

#Okiem architekta 4 marca 2020

 

To, co potocznie rozumiemy w Polsce jako styl nowoczesny, jest pewnego rodzaju uogólnieniem. W tym określeniu zawierają się style historyczne i współczesne odcinające się od tradycyjnego kanonu estetyki klasycznej: od XIX-wiecznej secesji, przez style XX wieku (takie jak styl międzynarodowy, Bauhaus, postmodernizm, dekonstruktywizm czy high-tech), aż po niezliczone style XXI wieku. Ważne jest jedno: wszystkie te nurty potocznie nazywamy nowoczesnymi, choć niektóre z nich zapoczątkowano już ponad wiek temu.

Cytat z tradycji

Popularny podział na styl nowoczesny i tradycyjny w Polsce wynika prawdopodobnie z chęci uproszczenia tych zagadnień i z politycznej historii naszego kraju. Po przemianach ustrojowych wzbogacające się i emancypujące społeczeństwo zechciało odciąć się od odgórnie narzucanego i propagowanego jako jedynie słuszny modernizmu. Jego najbardziej popularna i najgorsza zarazem forma w postaci blokowisk z wielkiej płyty czy słynnych kostek mazowieckich, skutecznie zniechęciła nas do kultywowania idei nowoczesności. Powstał nurt przeciwstawny, starający się odkryć na nowo i zaszczepić odebraną nam tradycję. Tej ostatniej upatrujemy przede wszystkim w tradycji ziemiańskiej czy też szlacheckiej. Stąd też powstające masowo domy nawiązujące do dworku szlacheckiego czy też form jeszcze starszych, jak zamki i warownie.

Podobnie jak nie istnieje jeden styl nowoczesny, tak też nie ma jednego stylu tradycyjnego. Obecnie domy budowane w tzw. stylu klasycznym są w zasadzie domami nowoczesnymi. Najbliżej im do popularnego w latach 90. XX wieku postmodernizmu, czerpiącego garściami z całej historii architektury. Typowe dla polskiego krajobrazu domy, powstające od lat 90. ubiegłego wieku aż po dzień dzisiejszy, pełne są elementów zaczerpniętych z tradycji budownictwa dworskiego. Nie możemy ich jednak nazwać domami tradycyjnymi, gdyż technologicznie i funkcjonalnie są współczesne, zaś stylistycznie — stanowią zaledwie cytaty z historii.

Co się kryje pod określeniem domu nowoczesnego? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba wyodrębnić zespół cech wspólnych, określających takie budynki:

• brak ornamentu i form historycznych na elewacji, skupienie się natomiast na idealnym wykonaniu detalu architektonicznego;

• uproszczenia bryły budynku przy równoczesnym unikaniu symetrii i osiowości, zabawa prostymi formami;

• stosowanie różnej wielkości otwarć okiennych, dostosowanych bardziej do funkcji pomieszczenia niż do rytmu elewacji na zewnątrz;

• uproszczenie układu funkcjonalnego domu.

Materiały i technologie

Domy tradycyjne powstawały z materiałów lokalnych, które łatwo było produkować oraz transportować na teren budowy. Na Mazurach powstawały domy z cegły wypalanej z lokalnej gliny, w górach budowano z ogólnodostępnego drewna czy kamienia, a na Kurpiach — już tylko z drewna z Puszczy Białej. Obecnie mamy możliwość wykonania domu z materiałów importowanych choćby z Chin, Niemiec czy też innego zakątka świata. Zarówno architekci, jak ich klienci chętnie z takiej możliwości korzystają. W nowoczesnym budownictwie indywidualnym na dobre zagościły takie materiały, jak egzotyczne drewno z Afryki, beton z Francji, eleganckie kamienie z Włoch czy szkło z angielskich hut. Współczesny design charakteryzuje się śmiałymi wykończeniami powierzchni ścian różnymi materiałami, np. kamieniem z drewnem lub stalą.

Innowacyjność sięga oczywiście także w głąb ściany. Tradycyjna cegła już dawno została zastąpiona nowoczesnymi pustakami ceramicznymi czy cegłami silikatowymi o znacznie korzystniejszych parametrach energetycznych, co obecnie staje się jednym z ważniejszych parametrów decydujących o wyborze materiału budowlanego.

Współczesne rozwiązania znajdziemy takie wewnątrz ścian i we wszystkich innych niedostępnych zakamarkach naszych domów. Od kilku dekad inżynierowie pracują nad doskonaleniem popularnych dziś systemów BMS. Początkowo technologia ta używana była w obiektach wielkokubaturowych, takich jak biura, wysokościowce czy urzędy. Jak to zazwyczaj bywa, w końcu trafiły one pod nasze strzechy.

W ten sposób od kilku lat coraz bardziej popularne stają się systemy domu inteligentnego, które pozwalają na zarządzanie budynkiem na wielu płaszczyznach. Z jednego miejsca w domu lub nawet zdalnie możemy sterować ogrzewaniem, oświetleniem, dostępem światła naturalnego, wentylacją, dostępem do pomieszczeń oraz wszystkimi innymi elektronicznymi układami domu. Każdy sezon budowlany przynosi szereg rewolucyjnych nowości, które obecnie i w przyszłości będą odmieniały sposób w jaki żyjemy w naszych domach. Zmieniają się nasze wymagania co do komfortu termicznego, stałych kosztów utrzymania domu czy też wpływu obiektu na środowisko naturalne.

Forma, układ, otoczenie

Nowoczesne techniki projektowania budynków pozwalają na osiągnięcie dowolnych kształtów, ale głównym kryterium powstrzymującym nas przed budową domu w kształcie, na przykład kuli, są koszty takiej inwestycji. Właśnie równowaga pomiędzy naszą fantazją a ekonomią ukształtowała dzisiejsze gusta. Dom nowoczesny powinien być prosty, złożony z czytelnych kubicznych brył. Jego niepowtarzalność i elegancja kryje się przede wszystkim w kompozycji form, klasie wykonania detalu architektonicznego oraz jakości użytych materiałów.

Pieniądze, które kiedyś trzeba było przeznaczyć na misterne zdobienie fasady, dzisiaj wydawane są na izolację termiczną lub dobrą stolarkę okienną. Nowoczesny dom musi powstawać szybko, a jego eksploatacja powinna być tania. W zurbanizowanym świecie coraz bardziej zaczynamy doceniać przestrzeń, światło i kontakt z otoczeniem. Umożliwiają nam to duże przeszklenia w części dziennej, a coraz większą popularność zdobywają śmiałe otwarcia w sypialniach i łazienkach.

Aranżacja wnętrz także przeszła metamorfozę. Gospodarze już dawno wyszli z kuchni: nie chcą być zamknięci i odseparowani w gorącym i ciasnym pomieszczeniu. Życie rodzinne w nowoczesnym domu toczy się w eleganckiej, dużej i pełnej światła przestrzeni, łączącej salon, kuchnię, jadalnię, a często hall i strefę hobby. Nikt już nie jest separowany czy przyporządkowywany do określonych ról. Część prywatna domu również ulega zmianom. Oddzielne łazienki rodziców i dzieci to już prawie standard. Podobnie jak garderoba w co najmniej jednej sypialni.

Mieszkańcy nowoczesnych domów dużą wagę przywiązują do otoczenia. Wielkoformatowe przeszklenia pozwalają na ciągły kontakt z tym, co widoczne jest na zewnątrz. Dlatego ogród nie jest już oddzielnym elementem naszego otoczenia, ale integralną częścią domu: żywym

obrazem, zmieniającym się zgodnie z porami roku.

Mity i legendy

Nowoczesne domy obarczone są wieloma obiegowymi opiniami i uogólnieniami. Jednym z nich jest przeświadczenie, że dach płaski przecieka. Prawdą jest, że prędzej czy później każdy dach przecieka. Aby uniknąć tego zjawiska, należy wykonać przegrodę przy użyciu odpowiedniej technologii, najlepiej z pomocą wykwalifikowanego budowlańca. Jeśli użyjemy słabej jakości materiałów, a instalacja zostanie wykonana niedbale, nawet najprostszy dach będzie przeciekać.

Sądzi się też, że nowoczesny dom jest zobowiązany do posiadania płaskiego dachu. To niekoniecznie prawda, coraz więcej domów przekrytych jest eleganckimi dachami dwuspadowymi, kopertowymi lub wielospadowymi. O ich nowoczesnym charakterze świadczy prosty detal oraz użyte materiały. Oczywiście modna dachówka rustykalna podpalana do tego celu się nie nadaje, ale już prosta czerwona karpiówka nikogo nie będzie razić.

Kolejny mit dotyczy wysokich kosztów na etapie budowy. Oczywiście, mogą one wystąpić. Istnieje jednak wiele przykładów pokazujących, że dom nowoczesny może być tańszy niż dom tradycyjny. Rezygnacja z łukowych nadproży, zdobnych kolumnad oraz wszystkich ozdób charakterystycznych dla historyzującej architektury, pozwala na znaczne oszczędności.

Architektura domów nowoczesnych pełna jest niedomówień i wypaczeń. Historia naszego kraju oraz braki w edukacji z zakresu estetyki powodują, że budownictwo takie ma obecnie charakter niszowy. Jednak, co prawda, powoli powstaje coraz więcej, zarówno śmiałych, jak i powściągliwych, przykładów nowoczesnego budownictwa w Polsce.

 

mgr inż. arch. Roman Tomecki

Domoforma