Pod dobrym dachem

Newralgicznym elementem każdego domu jest dach – narażony na deszcz i wiatr, zaleganie śniegu oraz inne czynniki atmosferyczne i środowiskowe. Odpowiednio dobrane i wykonane pokrycie pozwoli dachowi naszego domu oprzeć się tym zagrożeniom. Będzie także gwarancją długoletniego i niewymagającego wysokich nakładów użytkowania. Aby właściwie określić nasze potrzeby w tym zakresie, przeanalizujmy kilka podstawowych kwestii związanych z wyborem pokrycia dachowego.

Wykluczenie pewnych typów pokryć dachowych mogą spowodować w pierwszym rzędzie zapisy umieszczone w miejscowym planie zagospodarowania lub decyzji o warunkach zabudowy. Mogą znajdować się tam wytyczne określające, jaki rodzaj dachu może zostać zaprojektowany w danej lokalizacji. Niekiedy w zapisach pojawiają się wymogi wyznaczające w dość szczegółowy sposób np. formę lub rodzaj pokrycia dachu, a nawet jego kolor.

Następnym uwarunkowaniem są takie parametry techniczne dachu, jak kąt nachylenia połaci czy szacowane obciążenie śniegiem i wiatrem (w zależności od klimatu i szerokości geograficznej). Ponadto należy wziąć pod uwagę stopień skomplikowania bryły dachu, liczbę szczytów i koszy oraz detali takich jak lukarny, wole oczka i okna dachowe. Wykonanie szczegółów bryły pociąga za sobą znaczący wzrost kosztów wykonania dachu, w szczególności gdy decydujemy się na materiał, którego nie da się łatwo formować (np. dachówki) i trzeba stosować rozwiązania systemowe. W kosztorysie oprócz samego materiału pokryciowego należy uwzględnić także akcesoria montażowe. Elementy takie jak wykończenia koszy i okapów, grzebienie wentylacyjne czy folie hydroizolacyjne, mają zasadniczy wpływ na funkcjonowanie naszego dachu i częstotliwości jego napraw.

Ważną kwestią jest także szacunkowe określenie wilgotności mikroklimatu, uwzględniające, czy budynek znajduje się w sąsiedztwie skupiska drzew. Jeśli dach będzie narażony na długotrwałe zawilgocenia spowodowane np. zalegającymi liśćmi, lepiej zastosować materiały trwalsze i pozbawione porów (np. dachówki glazurowane), co zapobiegnie gnieżdżeniu się grzybów, glonów i porostów.

Na podstawie zebranych informacji eliminujemy materiały niezdatne do zastosowania ze względów prawnych lub użytkowych i przystępujemy do nakreślenia koncepcji stylistycznej domu według własnych upodobań estetycznych. Pamiętajmy, że dach to niezwykle ważny element kompozycji elewacji. Oprócz rodzaju i kształtu materiału pokryciowego wielką rolę odgrywają także jego kolor oraz detale. Projekt najlepiej omówić z architektem, który doradzi, czy wybrane rozwiązania nie wymagają np. wzmocnienia więźby dachu. Dlatego, jeśli budujemy nowy dom, wybór pokrycia powinien zostać dokonany na etapie wyboru projektu.

Na końcu pozostaje już tylko wybór konkretnego producenta materiału na pokrycie dachowe. Ponieważ budowa domu to poważna inwestycja, stanowiąca wieloletnie obciążenie finansowe, warto wziąć pod uwagę oferowane przez firmy gwarancje trwałości.

Pokrycia dachowe stosowane w Polsce

Dachówki ceramiczne. Dla dachów skośnych najbardziej tradycyjnym materiałem pokryciowym są dachówki. Obecnie oprócz mas ceramicznych wytwarza się je także z cementu. Mimo niezaprzeczalnego uroku ceramiki, dachówki cementowe zdobyły szerokie rzesze zwolenników. Przede wszystkim są one tańsze, a także lżejsze (niższe koszty więźby). Zalety te okupione są trwałością, która szacowana jest na ok. 70 lat (ceramika – ponad 100 lat). Z punktu widzenia estetyki dachówki cementowe są bardzo zbliżone do swych ceramicznych pierwowzorów i nieraz trudno je od siebie odróżnić.

Dachówki dostępne na rynku mają wiele kształtów, co umożliwia stosowanie ich na dachach o różnych kątach nachylenia oraz uzyskiwanie rozmaitych efektów estetycznych. Podstawowe rodzaje form to: karpiówki, esówki (holenderki), marsylskie, rzymskie (klasztorne) i mnich-mniszka. Ze względu na sposób układania dachówki dzielą się na przesuwne i zakładkowe. Typ pierwszy posiada jedynie zamek – czyli wypustkę mocującą – boczny. Dzięki temu istnieje możliwość dostosowania ułożenia dachówek do rozstawu łat. Właściwość ta przydaje się szczególnie w czasie wymiany pokrycia dachowego na nowe, kiedy nie mamy możliwości modyfikacji długości krokwi. Szerokość zakładu, czyli wzajemnego nachodzenia dachówek na siebie, uzależniona jest od kąta nachylenia połaci dachu – im dach jest bardziej płaski, tym większy powinien być zakład. Dachówki zakładkowe posiadają zamki boczne i czołowe. Lepiej zabezpieczają one dach przed przewiewaniem i penetracją wody, ale wymagają precyzyjnego rozplanowania. Długość krokwi musi równać się krotności rozstawu łat, gdyż w przeciwnym razie zamki nie będą do siebie pasować. Zakład tych dachówek jest określony fabrycznym rozstawem zamków. Zamki posiadają luzy wystarczające do minimalnych regulacji i niwelowania naprężeń, które powstają pod wpływem wiatru czy naporu śniegu. Jako elementy drobnowymiarowe dachówki pozwalają na przedostawanie się pewnej ilości wilgoci poniżej warstwy zewnętrznego krycia. Dlatego zaleca się układanie dachówek na łatach z przestrzenią wentylacyjną na wysokości kontrłat. Na dachach o spadku 15-30 stopni stosuje się zwykle pełne deskowanie zabezpieczone papą.

Duże znaczenie dla sprawności technicznej dachu ma fakt, że producenci oferują kompletne systemy dachówek, pozwalające m.in. na wyprowadzenie wentylacji, montaż anteny itp. Zapobiega to zrywaniu ciągłości pokrycia, co mogłoby łatwo doprowadzić do awarii – podciekania, podwiewania czy gnieżdżenia się zwierząt.

Pokrycia blaszane. Oprócz dachówek popularnym materiałem stosowanym do krycia dachów jest blacha. Zaletą dachów o pokryciu blaszanym jest ich lekkość, co pozwala „odchudzić” więźbę. Wadami są niska dźwiękoszczelność oraz podatność materiału na pracę związaną z wahaniami temperatury. Można je niwelować poprzez właściwe przewietrzanie i dodatkową izolację termiczną. Blacha przeznaczona na pokrycia dachowe zabezpieczana jest fabrycznie wieloma warstwami lakierów i powłok chroniących przed szkodliwym wpływem środowiska i korozją. Trudno jednak generalnie określić trwałość pokryć blaszanych, gdyż rozpiętość szacunków to 25-70 lat w zależności od rodzaju i producenta.

Do pokrywania dachów używa się blach płaskich i profilowanych. Arkusze blachy płaskiej wytwarza się z miedzi, stali, aluminium lub cynku z dodatkiem tytanu. Łączy się je na rąbek stojący lub leżący. Polega to na zagięciu i zaciśnięciu marginesów dwóch ułożonych wzdłuż spadku arkuszy blachy. Prawidłowe wykonanie takiego dachu wymaga precyzji oraz staranności i nie znajduje obecnie szerokiego zastosowania w budownictwie jednorodzinnym. Współcześnie najchętniej stosowane są blachy profilowane, które mogą mieć przekrój trapezu, fali lub tłoczony wzór dachówki (blachodachówka). Ich rdzeń wykonany jest ze stali lub aluminium. Blachy takie łączy się na zakład, który powinien wynosić kilkanaście centymetrów. Konstrukcja pokrycia opiera się na łatach drewnianych lub stalowych.

Pokrycie ceramiczno-metalowe. Szlachetniej niż zwykła blachodachówka prezentuje się blacha z posypką ze zmielonych skał lub piasku kwarcowego przyklejonego do płaszczyzny za pomocą żywic epoksydowych i dodatkowo zabezpieczona lakierami. Pokrycie to ma formę profilowanych paneli mocowanych gwoździami „od czoła”. Kolory kruszyw i ich gramatura umożliwiają imitowanie rozmaitych materiałów pokryciowych, nawet takich jak łupek czy drewniane gonty. Popularnie pokrycie to określa się mianem ceramiczno-metalowego.

Pokrycie z włókno-cementu. Rozwiązaniem, łączącym w sobie zalety różnych materiałów są faliste panele włókno-cementowe. Produkuje się je na bazie celulozy, kredy i cementu. Naturalny kolor to szary, można je jednak dowolnie malować. Ich niewątpliwą zaletą jest duża wytrzymałość na naprężenia, odporność na korozję biologiczną, niepalność oraz niska cena.

Gonty bitumiczne. Innym tanim typem pokrycia dachowego są gonty bitumiczne. Wytwarza się je na osnowie z włókniny szklanej usztywnianej obustronnie warstwą asfaltu, który stanowi właściwą część hydroizolacyjną. Dodatkowo zatopione jest w nim będące w formie posypki kruszywo pochodzenia mineralnego, ceramicznego lub łupkowego. Stanowi ono ochronę przeciwko uszkodzeniom mechanicznym i niszczeniu asfaltu przez słońce. Spód gontu zabezpiecza się drobną posypką lub folią, aby uniknąć sklejania się płytek w czasie transportu. W przypadku gontów pokrytych folią, po jej usunięciu w trakcie montażu, pod wpływem ciepła słonecznego gonty sklejają się ze sobą, co lepiej zapobiega podciekaniu wody.

Kamień łupkowy. Do najdroższych, ale i najpiękniejszych materiałów służących do pokrywania dachów należy łupek – kamień mikowy, stosowany w Europie od średniowiecza. Można używać go również jako okładzinę elewacyjną. Najczęściej spotykany kolor łupków to szaroniebieski. Istnieją także odcienie czerwone i zielone. Łupek ma postać płytek o różnych kształtach geometrycznych. Czasami układa się go także z kawałków nieszlifowanych, co pozwala uzyskać niezwykle ciekawy efekt.

Pokrycia drewniane i strzecha. Do najpopularniejszych pokryć naturalnych zalicza się tradycyjne gonty wytwarzane zwykle z drewna drzew iglastych. Mimo że stanowią one niezwykle ciekawe estetycznie rozwiązanie pokrycia dachu, są stosunkowo mało trwałe. Nie zapobiega temu nawet impregnowanie przeciw owadom, grzybom czy porostom. Należy się więc liczyć z okresową wymianą pokrycia. Zaletą jest dobra izolacja termiczna i dźwiękowa. Ciekawym rodzajem pokryć drewnianych jest tzw. wiór osikowy. Technika ta wywodzi się z Suwalszczyzny i polega na wielowarstwowym układaniu na połaci dachu wiórów na wzór „rybiej łuski”. Po wyschnięciu drewno zamienia się w lekkie, ale wytrzymałe (nawet do 50 lat) pokrycie.

Strzecha to typ pokrycia o bardzo dobrych własnościach termoizolacyjnych i wbrew pozorom dość długiej trwałości – dzięki dobremu przewiewaniu nie dochodzi w niej do gromadzenia się wody, a i więc gnicia słomy. Jednakże zarówno gont, jak i strzechę należy impregnować przeciwogniowo oraz przeciw szkodnikom środkami niekoniecznie obojętnymi dla zdrowia człowieka.

Pokrycia roślinne. Ekstrawagancką metodą, którą spotyka się niezwykle rzadko, może być pokrycie dachu skośnego żywą roślinnością. Technicznie jest to rozwiązanie podobne do tzw. zielonych stropodachów – na warstwie hydroizolacji lub materiału izolacyjnego przystosowanego do funkcjonowania w środowisku wilgotnym (np. polistyrenu ekstrudowanego) układa się warstwę humusu wzmacnianą geowłókniną i sadzi specjalne gatunki wzmacniających bylin.

Podsumowując, dzięki szerokiemu wachlarzowi materiałów, pokrycie dachowe może spełniać szereg wymagań technicznych i estetycznych, jakie mu postawimy. Zapewni to naszemu dachowi dobre funkcjonowanie, a nam spokojny sen.

Ewa Łapa

www.kreodom.pl