Od żeliwnych do płytowych, czyli słów parę o grzejnikach

Grzejniki należą do podstawowych elementów wodnej instalacji ogrzewczej (obok pomp, wymienników, regulatorów). Służą one do przekazania ciepła z instalacji wodnej do pomieszczenia. Proces ten odbywa się przy pomocy czynnika grzejnego. 

Chociaż instalacje grzewcze typu otwartego stosowano powszechnie do końca lat 80., to wciąż jeszcze można je spotkać w nowszych domach. Tego typu instalacje wykorzystują ruch wody pod wpływem różnicy temperatury (ogrzana jest lżejsza, więc płynie rurami w górę, chłodniejsza odpływa z powrotem w dół do kotła, w którym jest ogrzewana). Jeśli ma się w domu starą instalację typu otwartego (albo zamkniętego, lecz ze starym kotłem o niskiej sprawności, żeliwnymi skorodowanymi rurami i bez automatyki), warto pomyśleć o jej modernizacji.

Decyzja należy do Ciebie

Przy doborze grzejnika bardzo istotne jest ustalenie właściwych strat cieplnych budynku i wyznaczenie parametrów pracy instalacji. Należy również porównać takie właściwości grzejnika, jak: ciężar, wskaźnik mocy do masy grzejnika, pojemność wodna, odporność na korozję, temperatura powierzchni zewnętrznej, wyposażenie grzejników czy posiadanie odpowiednich atestów. Warto podkreślić, że ważne jest, aby grzejnik miał odpowiednie oznaczenie, tj. znak świadczący o dopuszczeniu danego produktu do obrotu i stosowania w budownictwie oraz o zgodności z europejską normą zharmonizowaną lub europejską aprobatą techniczną. W krajach Unii Europejskiej jest to znak CE. Charakterystycznymi cechami każdego grzejnika są jego powierzchnia ogrzewalna oraz współczynnik przenikania ciepła U [W/m2K]. Montowanie grzejników większych, niż wynika z zapotrzebowania na ciepło, nie ma sensu i jest stratą pieniędzy. Najkorzystniejsze miejsce do montażu grzejników znajduje się pod oknem, ponieważ tam występują największe straty ciepła. Grzejnik powinien zajmować całą szerokość okna i być możliwie najpłytszy (zarówno ze względów praktycznych, jak i estetycznych). Jako że urządzenia te mogą mieć różne kolory i kształty, oprócz funkcji grzewczej pełnią także rolę dekoracji. Grzejniki najlepiej kupować przed wykonaniem instalacji, ponieważ łatwiej wtedy dokonać dokładnego wymierzenia miejsca ich montażu. Warto wybrać takie grzejniki, które można bez większych problemów utrzymać w czystości (ma to znaczenie zwłaszcza w przypadku dzieci i alergików).

Grzejniki – ale jakie?

W ciągu ostatnich lat grzejniki przeszły duże zmiany konstrukcyjne i materiałowe. Uwzględniając kryterium, jakim jest rodzaj nośnika energii, zasadniczo można wyróżnić grzejniki:

— wodne;

— parowe;

— elektryczne;

— gazowe.

Biorąc zaś pod uwagę sposób przekazywania ciepła do pomieszczenia, można dokonać podziału na grzejniki:

— konwekcyjne (grzejniki z ogniw żeliwnych i stalowych, grzejniki stalowe płytowe płaskie i płytowo-konwektorowe, grzejniki z rur ożebrowanych i gładkich, konwektory)

— przekazywanie ciepła przez konwekcję wynika z ruchu ogrzanego powietrza, które jako lżejsze unosi się, a na jego miejsce napływa chłodniejsze;

— promieniujące — przekazywanie ciepła przez promieniowanie polega na ogrzewaniu powierzchni otaczających grzejnik. Przyjrzyjmy się poszczególnym typom grzejników:

Grzejniki żeliwne — są dosyć często spotykane w Polsce, choć obecnie cieszą się znacznie mniejszą popularnością niż pozostałe typy; ich zalety to m.in.: atrakcyjna cena, trwałość, duży stopień odporności na korozję i szkodliwe działanie czynników zewnętrznych; składają się one z oddzielnych członów, które — w zależności od potrzeby — można łączyć w grzejnik; konstrukcja tego typu urządzeń pozwala na korektę wydajności grzejnika nawet po kilku latach od wykonania instalacji; sprawdzają się w instalacjach typu otwartego (ogrzewanych paliwami stałymi); grzejniki żeliwne nowej generacji mają dużo wyższą jakość i odznaczają się większymi walorami estetycznymi niż tradycyjne „kaloryfery”; dzięki zmniejszeniu ich pojemności wodnej cechuje je mniejsza bezwładność cieplna; co więcej, można wielokrotnie zmieniać ich wygląd przez pomalowanie na dowolny kolor; należy pamiętać o tym, że tego typu grzejniki są ciężkie, dlatego muszą być zawieszone na solidnej ścianie lub ustawione na specjalnych stojakach; nowoczesne grzejniki członowe żeliwne zostały w taki sposób udoskonalone, że odznaczają się mniejszą bezwładnością cieplną; ich głębokość waha się od 60 do 300 mm, a wysokość — od 300 do 900 mm.

Grzejniki aluminiowe — podobnie jak żeliwne i stalowe, składają się z kilku lub kilkunastu jednakowych elementów zwanych ogniwami, członami lub segmentami, połączonych ze sobą za pomocą złączek; najczęściej nie produkuje się grzejników z czystego aluminium, ale z wieloskładnikowych stopów aluminium z innymi materiałami; zaleca się stosowanie tego typu grzejników w instalacjach wodnych c.o. systemu otwartego zasilanych ze źródeł ciepła o mocy do ok. 30 kW oraz w instalacjach większych systemu zamkniętego zabezpieczonych przeponowymi naczyniami wzbiorczymi; nie jest dopuszczalne stosowanie grzejników aluminiowych w instalacjach c.o. połączonych bezpośrednio przez hydroelewator lub węzeł zmieszania pompowego z wysokotemperaturową siecią cieplną; na rynku najczęściej spotyka się grzejniki o wysokości 350, 500, 600, 800 mm, ale na zamówienie mogą zostać wykonane nawet 2000 mm; zazwyczaj są pakowane w zestawy 10-elementowe; urządzenia te odznaczają się lekkością, dlatego można łatwo je transportować i montować; dzięki małej pojemności wodnej i dużej przewodności cieplnej szybko reagują na zmiany temperatury w instalacji; poza tym łatwe dopasowanie ich mocy, wymiarów i rozstawu króćców przyłączeniowych do starych układów centralnego ogrzewania sprawia, że często są polecane przez instalatorów, w przypadku gdy konieczna jest wymiana starych grzejników żeliwnych bez przebudowy instalacji.

Grzejniki stalowe — wyglądem przypominają żeliwne, mają tak samo dużą pojemność, lecz szybciej się nagrzewają; ich moc cieplna jest najmniejsza w porównaniu z pozostałymi rodzajami grzejników; grzejniki te są również podobnie zbudowane jak żeliwne, z tym że różnią się liczbą kanałów pionowych; wykonywane są jako grzejniki wielosłupowe o mniejszej szerokości ogniwa; standardowo produkuje się je w segmentach 5-, 10-, 15- i 20-członowych; jeden człon grzejnika może mieć od 2 do 6 kolumn grzejnych; ich wysokość wynosi od 160 do 3000 mm, a głębokość — od 63 do 215 mm; tego typu urządzenia nadają się zarówno do układów zamkniętych, jak i otwartych (dzięki małym oporom przepływu wody); powierzchnia tych grzejników jest gładka, dzięki czemu łatwo utrzymać ją w czystości.

Grzejniki płytowe— produkowane są ze stali wysokojakościowej zimnowalcowanej o grubości najczęściej 1,25 mm (płyty) i 0,4- 0,5 mm (elementy konwektorowe); są bardzo popularne — stanowią ok. 80 proc. Grzejników instalowanych w domach jednorodzinnych; ciepło oddają głównie przez konwekcję; grzejnik płytowy może się składać z jednej, dwóch lub trzech płyt grzejnych; płyta czołowa jest gładka lub profilowana; typ grzejnika producenci oznaczają dwucyfrowym symbolem, w którym pierwsza cyfra oznacza liczbę płyt, a druga — liczbę ożebrowań; wyróżnia się pięć typów o różnych wysokościach:

— jednopłytowe, obustronnie gładkie (typ 10);

— jednopłytowe, z tylnym ożebrowaniem (konwektorem) konwekcyjnym (typ 11);

— dwupłytowe, ożebrowanie pojedyncze (typ 21) i podwójne (typ 22);

— trzypłytowe, ożebrowanie potrójne (typ 33);

Grzejniki płytowe wytwarzane są najczęściej o wysokości: 300, 400, 500, 600, 900 i długości od 400 do 3000 mm — stopniowane co 200 mm; nie dopuszcza się stosowania grzejników panelowych w instalacjach c.o. połączonych bezpośrednio przez hydroelewator lub węzeł zmieszania pompowego z wysokotemperaturową siecią cieplną; tego typu urządzenia stosuje się przede wszystkim do instalacji zamkniętych, z obiegiem wymuszonym przez pompę; czasem producenci dopuszczają ich montaż w instalacjach grawitacyjnych (pod warunkiem, że zastosuje się tylko grzejniki płytowe); dzięki temu, że grzejniki płytowe mają małą pojemność wodną, a co za tym idzie niewielką bezwładność cieplną, bardzo szybko reagują na sygnały związane ze zmianą zapotrzebowania na ciepło; poza tym są lekkie, więc nie sprawiają problemów podczas transportu i montażu.

Konwektory — składają się z obudowy oraz rur z lamelami, czyli odpowiednio ukształtowanym ożebrowaniem aluminiowym lub miedzianym; przepływ powietrza przez grzejnik jest grawitacyjny albo wymuszony wentylatorem; konwektory ścienne mogą mieć wysokość od kilkunastu do 110 cm, długość

– od kilkudziesięciu do 200 cm; konwektory najlepiej pasują do instalacji zamkniętych z pompą obiegową, wyposażonych w zawory termostatyczne i ewentualnie automatykę pogodową; zalety tych urządzeń to: niewielki ciężar, mała pojemność wodna, krótki czas rozgrzewania, niewielkie wymiary montażowe, możliwość montażu podłogowego; na niekorzyść konwektorów przemawia natomiast fakt, że powodują one w pomieszczeniu mniej korzystny układ niż inne grzejniki oraz sprzyjają unoszeniu się kurzu.

***

Grzejniki różnią się konstrukcją, materiałem, z jakiego są wykonane, oraz sposobem przekazywania ciepła do otoczenia. Dokonując wyboru grzejnika — czy to w fazie projektowania domu, czy podczas remontu — należy mieć na uwadze, że dobrze dobrany grzejnik to nie tylko niższe rachunki za ogrzewanie, ale także łatwiejsze sterowanie tym ogrzewaniem i mniej kłopotliwa obsługa kotła.

 Marta Stasińska